Wartość początkowa środków trwałych może zostać pomniejszona stopniowo o odpisy amortyzacyjne. Nie można amortyzować niektórych środków trwałych, jak np. gruntów niesłużących wydobywaniu kopalin metodą odkrywkową. Warto wiedzieć, w jaki sposób księgować odpisy amortyzacyjne w księgach rachunkowych.
Zasady dokonywania amortyzacji
Przedsiębiorca może zrealizować odpis amortyzacyjny od środka trwałego, posiłkując się przy tym zasadą określoną w art. 32 ustawy o rachunkowości. Amortyzacja środka trwałego z perspektywy podatnika jest kosztem, który odzwierciedla planowe, stopniowe oraz systematyczne rozłożenie w czasie wartości podlegającej amortyzacji. Wiąże się ona nierozerwalnie ze zużywaniem się środka trwałego lub utratą jego wartości w czasie jego ekonomicznej użyteczności. Należy utożsamiać odpisy amortyzacyjne nie tyle z utratą wartości, ale stopniowym wykorzystywaniem potencjału korzyści ekonomicznych środka trwałego.
Amortyzacja naliczana jest zwykle w trybie miesięcznym, a wysokość odpisów uzależniona jest od ustalonych na moment przyjęcia środka trwałego do używania w danej jednostce wartości podlegającej amortyzacji, metody dokonywania odpisów oraz okresu ekonomicznej użyteczności środka trwałego.
Ustalenie stawki i okresu oraz metody amortyzacji
Tryb ujmowania odpisów amortyzacyjnych w księgach rachunkowych uzależniony jest w dużej mierze od ustalonej na dzień przyjęcia środka trwałego do używania stawki amortyzacji, jej metody oraz okresu trwania amortyzacji. Uwzględnić należy przy tym okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego.
Można rozpocząć ewidencjonowanie odpisów amortyzacyjnych w księgach nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania. Odpisy powinny być dokonywane zgodnie z przepisami ustawy podatkowej od wartości początkowej środka trwałego od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu przyjęcia go do używania. Dobrą praktyką jest dokonywanie odpisów amortyzacyjnych począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym przyjęto do używania środek trwały.
Zakończenie odpisów amortyzacyjnych, dla celów rachunkowych i podatkowych, następuje w tym samym momencie, w miesiącu następującym po miesiącu, w którym doszło do:
- Zrównania kwoty odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością środka trwałego podlegającą amortyzacji.
- Przeznaczenia środka trwałego na sprzedaż, do likwidacji lub rozchodu czy zaprzestania jego użytkowania,
- Stwierdzenia niedoboru środka trwałego.
- Przekwalifikowania środka trwałego do nieruchomości inwestycyjnych.
- Postawienia jednostki w stan upadłości.
Jaką wybrać metodę amortyzacji?
Jednostka musi wybrać odpowiednią metodę amortyzacji, której nie można zmieniać w czasie użytkowania środka trwałego. Może być to metoda liniowa, degresywna lub naturalna. Metoda liniowa polega na równomiernym rozłożeniu w czasie wartości środka trwałego, przez cały okres jego użytkowania. W przeciwieństwie do niej metoda degresywna rozkłada w czasie wartość środka trwałego, by odpisy amortyzacyjne w początkowym okresie jego wykorzystywania były wyższe od przeciętnych i stopniowo malały. Metoda naturalna amortyzacji polega na odpisywaniu podlegającej amortyzacji wartości środka trwałego proporcjonalnie do wykorzystania jego potencjału użytkowego.
Stawka amortyzacji
Ostatnią kwestią do ustalenia jest stawka amortyzacji, czyli wielkość szacunkowa, która może być zaokrąglona do liczb całkowitych. Stawkę amortyzacji ustala się według wzoru, gdzie roczna kwota amortyzacji liniowej równa jest ilorazowi wartości podlegającej amortyzacji oraz liczby lat amortyzacji.
Ewidencja księgowa odpisów amortyzacyjnych
Przy przyjmowaniu środka trwałego do używania, według ustalonej wartości początkowej, należy ująć go w księgach rachunkowych zapisem po stronie Wn na koncie 01 „Środki trwałe” i po stronie Ma na koncie 30 „Rozliczenie zakupu” lub 08 „Środki trwałe w budowie”. Z kolei wartość odpisów amortyzacyjnych odnoszona jest w ciężar kosztów działalności operacyjnej jednostki. Odpis amortyzacyjny ewidencjonuje się po stronie Wn na koncie 40 „Koszty według rodzajów”, a po stronie Ma na koncie 07-1 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych”.