Zasady ujmowania przychodów ze sprzedaży w księgach rachunkowych

Przychodem ze sprzedaży jest uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczych korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów lub zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzają do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli. Taka definicja zawarta została w ustawie o rachunkowości, w art., 3 ust 1 pkt 30. W przepisach ustawy o rachunkowości nie ma zawartych innych, poza wspomnianą definicją, szczegółowych zasad w zakresie rozpoznawania przychodów. Odgórnie wiadomym jest, że przy ustalaniu wysokości przychodu bilansowego należy kierować się zasadami rachunkowości: wyższości treści ekonomicznej nad formą prawną, zasadą memoriału, współmierności przychodów i kosztów, ostrożnej wyceny. W księgach rachunkowych danego okresu sprawozdawczego należy ujmować w postaci zapisu każde zdarzenie, które miało miejsce w tym okresie sprawozdawczym.

Wspomniana zasada memoriału, dotyczy konieczności ujmowania w księgach rachunkowych, później również w sprawozdaniach finansowych, wszystkich uzyskanych w roku obrotowym przypadających na rzecz jednostki, przychodów i obciążających ją kosztów związanych z tymi przychodami bez względu na to czy zostały uregulowane, czy też nie. Zasada współmierności nakazuje obowiązek zaliczania do aktywów i pasywów danego okresu, koszty lub przychody, które dotyczą przyszłych okresów, jak i koszty , które przypadają na ten okres sprawozdawczy, które nie zostały jeszcze poniesione.

Pojęcie „okresu sprawozdawczego”, omówione jest jako okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe w sytuacjach przewidzianych przepisami ustawy o rachunkowości lub inne sprawozdanie na podstawie ksiąg rachunkowych. W rzeczywistości, jednostki za okres sprawozdawczy przyjmują jeden miesiąc – dzieje się tak ponieważ przedsiębiorstwa ustalają co miesiąc zaliczki na podatek dochodowy, rozliczają VAT, a także ciąży na nich obowiązek sporządzania zestawień obrotów i sald kont księgi głównej nie rzadziej niż na koniec miesiąca.

Przepisy ustawy o rachunkowości dotyczące przychodów ze sprzedaży nakazują ujmować je w księgach rachunkowych okresów, których dotyczą.

Różnica istnieje w przepisach podatkowych, gdzie za datę powstania przychodu uważany jest dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi w całości lub częściowo, jednak nie później niż dzień wystawienia faktury lub uregulowania należności. Taka definicja powstawania przychodu widnieje w ustawie o podatku od osób fizycznych.

Zatem przychód ze sprzedaży towarów lub usług w prawie podatkowym powstaje w dniu wydania rzeczy lub wykonania usługi, chyba że przed tym dniem wystawiono fakturę, która dokumentuje sprzedaż lub zostanie uregulowana należność. Do przychodów nie zalicza się natomiast wpłat, które zostały pobrane lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Jeżeli mamy do czynienia z „”usługą dostaw ciągłych”, gdzie strony ustalają , ze usługa jest rozliczana w okresach rozliczeniowych, to za moment powstania przychodu należy uznać ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, jednak nie rzadziej niż raz na rok.

Praktyka, stosowana przez księgowe jest taka, że celem uniknięcia rozbieżności pomiędzy przepisami podatkowymi i bilansowymi w trakcie ustalania momentu powstania przychodu dla celów bilansowych stosowane są przepisy ustawy o podatku dochodowym.

Przychody ze sprzedaży towarów, materiałów, produktów i usług, które ujmowane są w księgach rachunkowych, należy przyporządkować do okresu, którego dotyczą. Przekładając na język potoczny, przychód ze sprzedaży należy ewidencjonować w momencie wykonania usługi, wydania składnika majątku. Wówczas, gdy wydanie rzeczy, wykonanie usługi nastąpiło w ostatnim dniu roku obrotowego lub okresu sprawozdawczego, a faktura została wystawiona w następnym okresie, to sprzedaż ta stanowi zarówno dla potrzeb bilansowych, jak i podatku dochodowego przychód roku obrotowego, w którym nastąpiło wydanie rzeczy lub wykonanie usługi.

Jeżeli, zaistnieje sytuacja, że sprzedawca otrzyma część lub całość zapłaty przed wykonaniem usługi lub wydaniem rzeczy, należy zastosować przepis zawarty w art. 41 ust 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości, który mówi, ze równowartość otrzymanych lub należnych od kontrahenta środków z tytułu świadczeń, których wykonanie następuje w przyszłych okresach sprawozdawczych, należy zaewidencjonować w księgach rachunkowych jako rozliczenie międzyokresowe przychodów. Przykładem tego rodzaju przychodów są zaliczki na poczet dostaw lub usług, które są wykonywane w przyszłości, również opłacony z góry czynsz najmu, czy opłacona „z góry” roczna prenumerata. Biorąc pod uwagę zasadę współmierności przychodów i kosztów , całości tych przychodów księgowy nie ujmuje jednorazowo w bieżącym okresie sprawozdawczym, ponieważ doprowadziłoby to do zniekształcenia wyniku finansowego bieżącego okresu. Tego rodzaju przychody należy przeksięgować na konta sprzedaży w tych okresach sprawozdawczych, w których nastąpi ich realizacja.