Przepisy ustawy z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2010 nr 101 poz. 649 ze zm.) regulują między innymi zakres, istotę podatku, kwestie jego rozliczenia oraz przysługujące zwolnienia.
Opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają:
-
umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
-
umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
-
umowy darowizny — w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
-
umowy dożywocia,
-
umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności — w części dotyczącej spłat lub dopłat,
-
ustanowienie hipoteki,
-
ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
-
umowy depozytu nieprawidłowego,
-
umowy spółki,
-
zmiany umów wymienionych wyżej, jeżeli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania PCC,
-
orzeczenia sądów, również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują takie skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione wyżej.
W wyniku zmiany wyżej wymienionych umów, w przypadku gdy spowoduje to zwiększenie podstawy opodatkowania, również powstanie obowiązek podatkowy i należy zapłacić podatek. Umowy są również opodatkowane, gdy są wynikiem orzeczenia sądu – najczęściej jest tak w przypadku umów o podziale spadku.
Opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają rzeczy pod warunkiem, że znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz prawa majątkowe, pod warunkiem, że wykonywane są na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych mogą podlegać również rzeczy, które znajdują się poza granicami RP lub prawa majątkowe, które są wykonywane poza granicami, ale tylko gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub ma siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz gdy czynność cywilnoprawna dokonana została na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Podatnikiem podatku od czynności cywilnoprawnych są: osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, które są stronami czynności cywilnoprawnej.
W którym momencie powstaje obowiązek podatkowy?
Najogólniej rzecz ujmując, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej.
Obowiązek ten ciąży na:
-
w przypadku umowy sprzedaży – na kupującym,
-
w przypadku umowy pożyczki – na biorącym pożyczkę,
-
w przypadku umowy zamiany – na stronach czynności.
Celem obliczenia wartości podatku od czynności cywilnoprawnych, należy pomnożyć stawkę dla danej czynności przez wartość podstawy opodatkowania. W art. 7 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zawarta jest wysokość poszczególnych stawek podatku. Są one następujące:
-
umowa sprzedaży nieruchomości i rzeczy ruchomych – stawka 2% liczona od wartości rynkowej rzeczy,
-
umowa pożyczki – stawka 2% liczona od kwoty lub wartości pożyczki,
-
ustanowienie hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej – 19zł.
Zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe w podatku od czynności cywilnoprawnych.
Art. 9 ww ustawy określa wyłączenia (zwolnienia) z płacenia podatku. Wśród zwolnień podmiotowych można wyróżnić: państwa obce, urzędy konsularne, międzynarodowe organizacje i instytucje, Skarb Państwa, Agencję Rezerw Materiałowych, jednostki samorządu terytorialnego, osoby nabywające sprzęt rehabilitacyjny na własne potrzeby oraz organizacje pożytku publicznego.
Natomiast wśród zwolnień przedmiotowych można wyróżnić:
-
sprzedaż obcych walut,
-
sprzedaż bonów i obligacji skarbowych,
-
sprzedaż bonów pieniężnych Narodowego Banku Polskiego,
-
sprzedaż praw majątkowych, które są instrumentami finansowymi,
-
sprzedaż własności nieruchomości lub ich części wraz z częściami składowymi, wyłączając budynki mieszkalne lub ich części, które znajdują się na obszarze miast, w drodze umów: sprzedaży, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności, darowizny (w części, która dotyczy przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów lub zobowiązań darczyńcy), zamiany (do wysokości wartości rynkowej nieruchomości łącznie z jej częściami składowymi)
-
zamianę budynku mieszkalnego lub jego części, lokali mieszkalnych, które stanowią odrębną nieruchomość, spółdzielczych własnościowych praw do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: praw do domu jednorodzinnego, praw do lokalu w małym domu mieszkalnym, wówczas, gdy stronami umowy są osoby zaliczane do I grupy podatkowej zgodnie z przepisami o podatku od spadków i darowizn,
-
sprzedaż rzeczy ruchomych, wówczas, gdy podstawa opodatkowania nie była większa niż 1000 zł,
-
sprzedaż towarów giełdowych na giełdach towarowych,
-
umowy spółki i ich zmiany: które związane są z przekształceniem lub łączeniem spółek w części wkładów do spółki lub kapitału zakładowego, których wartość była uprzednio opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych lub związane z podwyższeniem kapitału zakładowego pokrytego z niezwróconych wspólnikom lub akcjonariuszom dopłat albo z niezwróconej pożyczki udzielonej spółce kapitałowej przez wspólnika lub akcjonariusza, które były uprzednio opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych lub podatkiem od wkładów kapitałowych do spółek kapitałowych na terytorium państwa członkowskiego innego niż Rzeczpospolita Polska; związane z podwyższeniem kapitału zakładowego w części dotyczącej wartości, o którą obniżono kapitał zakładowy w następstwie strat poniesionych przez spółkę kapitałową, pod warunkiem że podwyższenie kapitału zakładowego następuje w okresie 4 lat po jego obniżeniu, jeżeli przedmiotem działalności spółki kapitałowej jest świadczenie usług użyteczności publicznej w zakresie transportu publicznego, zarządzania portami i przystaniami morskimi, zaopatrzenia ludności w wodę, gaz, energię elektryczną, energię cieplną lub zbiorowego odprowadzania ścieków i w wyniku zawarcia umowy spółki Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego obejmuje co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce albo w chwili zmiany umowy spółki Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiada już co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce;
Każdy podatnik jest zobowiązany bez wezwania organu podatkowego do złożenia odpowiedniej deklaracji dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych. „Odpowiednia deklaracja” dotyczy ustalonego wzoru deklaracji. Deklarację można pobrać bezpłatnie w każdym urzędzie skarbowym lub ze strony Ministerstwa Finansów. Obowiązującymi są formularze: deklaracja w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych PCC-3 oraz informacja o pozostałych podatnikach PCC-3/A. Składając deklarację należy obliczyć w niej podatek i wpłacić go w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem sytuacji, gdy podatek ten pobierany jest przez płatnika. Jako płatnika rozumie się tutaj przykładowo notariusza przy zawieraniu czynności cywilnoprawnych w formie aktu notarialnego.